چرا کاهش مشارکت؟

سال ۹۸، یکی از پرفراز و نشیب‌ترین سال‌ها در دهه اخیر بود. حوادث و تغییرات در اتمسفر سیاسی ایران تاثیرات خود را مستقیما در سبد رای انتخابات اسفند ۹۸ به نمایش گذاشت. کاهش بحث‌برانگیز مشارکت مردم در انتخابات، واکنش‌های لحظه‌ای بسیاری را دربرداشت. پس از گذشتن قریب به یک سال از انتخابات مجلس یازدهم، تحلیل و اظهارنظرها پیرامون کاهش مشارکت ادامه داشته و با نزدیک شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری، صحبت از علل کاهش مشارکت در انتخابات شدت گرفته است. صبح روز گذشته، سیداحمد خاتمی امام‌جمعه موقت تهران و عضو هیات‌رئیسه مجلس خبرگان رهبری طی مراسم راهپیمایی روز ۲۲بهمن در شهر بوشهر اظهار کرد: این چه حرف نادرستی است که بعضی‌ها می‌گویند حضور حداقل؟ شعار حضور حداقل شعار انقلابی‌ها نیست بلکه حضور حداکثری و انتخاب اصلح است.

آشفتگی اقتصادی

برای مشارکت حداکثری در انتخابات، باید زمینه‌هایی این رویداد فراهم باشد. تحولات پیش از انتخابات سال گذشته تاثیراتی در میزان مشارکت مردم داشت و آثار آن نیز در نتیجه انتخابات مشهود بود. یکی از عوامل کاهش مشارکت، مشکلات اقتصادی بود. شاخص ضریب جینی که نمایانگر توزیع درآمدها و شکاف طبقاتی است، به ۴۰٫۹ در سال ۹۷ رسیده که این میزان در ۱۶ سال اخیر (از سال ۸۲ به بعد) امری بی‌سابقه است. این شاخص با کاهش اندک در سال ۹۸، بالغ بر ۳۹٫۹۲ درصد محاسبه شده است که بدون شک نشان‌دهنده فشار اقتصادی شدید بر بدنه اجتماع خواهد بود. افزایش قیمت ارز و کاهش ارزش پول ملی، کاهش نرخ اشتغال و افزایش قیمت سوخت دیگر معضلات اقتصاد کشور در روزهای نزدیک به انتخابات بود.

ناامیدی سیاسی

التهاب سیاسی ناشی از آشفتگی‌های اقتصادی نیز مزید بر علت شد تا میزان اعتماد عمومی، امید و در نهایت مشارکت عمومی کاهش پیدا کند. در پی وقایع پاییز سال گذشته و حادثه دلخراش سقوط هواپیمای مسافربری، آن هم در کمتر از دو ماه تا انتخابات اسفندماه، انگیزه مردم برای ایجاد فضای اصلاح مشکلات در کشور را کاهش داد.

جای خالی دیدگاه‌ها

دیگر عاملی که بسیاری از فعالان سیاسی بدان اشاره کرده‌اند، فیلترهای گسترده نظارتی بود که مانع حضور بسیاری چهره‌های مستعد و شایسته در انتخابات شد. تعداد زیادی از نامزدهای معتدل، اصلاح‌طلب و مستقل گرفتار تیغ رد صلاحیت در انتخابات شدند و تنها عده محدودی از افراد کمتر شناخته‌شده توانستند در انتخابات غیررقابتی اعلام نامزدی کنند. اغلب افراد تاییدصلاحیت‌شده در انتخابات ۹۸، اصولگرایانی بودند که برای اولین‌بار قدم به بهارستان می‌گذاشتند. ردصلاحیت‌ها تا جایی پیش رفت که شورای عالی سیاستگذاری اصلاحات نتوانست راسا نیروهای اصلاح‌طلب آماده برای نامزدی در انتخابات را سازماندهی کند. درنتیجه لیست‌های محدودی با دیدگاه غیراصولگرایانه برای جلب رای مردم ارائه شد که چهره‌های مطرح اصلاحات نیز در آن حضور نداشتند. به‌عنوان مثال، هیچ نامزد اصلاح‌طلبی در تهران موفق به کسب رای نشد و میزان مشارکت مردم در پایتخت حدود ۲۰ درصد بود. اوضاع صندوق‌های رای در سایر استان‌ها نیز چندان جالب نبود و در نهایت کمتر از نیمی از واجدین شرایط در انتخابات شرکت کردند. غیررقابتی بودن، سومین علت ایجاد بحران مشارکت حداقلی در انتخابات بود. کاهش مشارکت علل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بسیاری دارد که نمی‌توان در این به تمامی آنها اشاره کرد.

به فکر مشکلات مردم باشید

روز گذشته سیداحمد خاتمی امام‌جمعه موقت تهران و عضو هیات‌رئیسه مجلس خبرگان رهبری اظهار کرد: از جمله جلوه‌‌های حضور انتخابات است. انتخابات ریاست‌‌جمهوری که در پیش داریم بسیار انتخابات مهمی هست، خواهد بود و سپردن سرنوشت یک کشور را به دست مسئولی که طبق قانون اساسی نفر شماره دوم است. شما هر انتخابی کنید همان را درو خواهید کرد و جای گله‌مندی نخواهد بود. در مساله انتخابات گاهی بعضی‌ها زمزمه‌های شیطانی دارند که ما شرکت نمی‌کنیم و برخی هم تحلیل نادرست دارند که حضور زیر ۵۰ درصد خواهد بود، اما بنده با شناختی که از مردم دارم می‌گویم در این عرصه هم حاضر خواهند شد و قطعا حضور بالای ۵۰ درصد دارند. آمار تعیین نمی‌کنم زیرا این مردم از صمیم جان با نظام پیوند دارند. هر رایی که به صندوق انداخته می‌شود یک آری مجدد به نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران است. هر آنکس که به ولایت و خط ولایت اعتقاد دارد باید بداند آرمانش باید حضور حداکثری باشد. این چه حرف نادرستی است که بعضی‌ها می‌گویند حضور حداقل؟ شعار حضور حداقل شعار انقلابی‌ها نیست بلکه حضور حداکثری و انتخاب اصلح است.

نمی‌توان بدون برطرف کردن نیازهای اساسی و مطالبات مردم، انتظار داشت که آنها در تمامی دوره‌های انتخابات، حضور پرشور داشته باشند. باید این امید به جامعه تزریق شود که رای آنها بخشی از مشکلات را رفع و مسیر را برای همه ملت هموار خواهد کرد.